ایدئولوژی علیه ایدئولوژی :
به مناسبت زادروز زندهیاد داریوش شایگان در چهارم بهمن ماه، در برنامه «برخورد» تصمیم گرفتهایم نشستی در نقد و بررسی میراث فکری این متفکر برگزار کنیم و ازاینرو با دکتر حسین مصباحیان و دکتر احسان شریعتی به گفتوگو نشستهایم.
کد خبر: ۳۹۳۶۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۳
تحلیلی بر گونه های روشنگری در ایران ، مهرداد احمدی شیخانی:
روشنفکری با تکیه بر عقل نقاد، قصد باز کردن افقهای پیش روی با نگاهی جامع و غیرگزینشی را دارد. یعنی این گونه نیست که روشنفکر، در یک حوزه انتقاد نموده و در حوزه دیگر، سکوت نماید. چنین نیست که روشنفکر گزینش کند چه کسی یا چه جریانی را نقد کند و چه کسی یا جریانی را نقد نکند و الزامی هم ندارد که حتما هر نقدی که میکند درست باشد، ولی قطعا و حتما اینگونه است که ویژگی نقاد او، دوست و دشمن نمیشناسد و هرکس را میتواند شامل شود؛ و اتفاقا همین خصوصیت است که روشنفکر را از دیگر اقشار جامعه متمایز میکند. در ۷۰ سال گذشته و پس از کودتای آمریکایی-انگلیسی علیه دولت مصدق، میتوان از سه روشنفکر در ایران نام برد که سوای آنکه با نظریات آنها موافق یا مخالف باشیم، توانستند جریانساز باشند. این سه نفر به ترتیب آلاحمد، شریعتی و سروش بودند. حال اگر از این منظر به جریان روشنفکری در ایران توجه کنیم، میتوان سه دسته را نیز در این ساحت از هم تشخیص داد. دسته اول کسانی بودند که در جایگاه نقد نشستند، ولی زبانی که بتواند با جامعه پیوند برقرار کند، نیافتند و بیشتر تبدیل به فلاسفهای جدا از جامعه شدند. دسته دوم توانستند زبانی ابداع کنند که با مخاطب ارتباط برقرار میکرد و در آنها شوری برمیانگیخت و موتور محرکه جامعه زمان خود میشد. دسته سوم، اما به نقادی گزینشی روی آوردند؛ این گروه وقتی به پرسش گرفته میشدند که چرا فلان کار را کردید؟ به این جواب پناه میبردند که آن رفتار را باید در بستر زمانه خودش بررسی کرد و جامعه در آن دوران چنین طلب میکرد یا اینکه اگر غیر از این کنیم یا اینکه اگر خلاف جریان عمومی و خواسته جامعه کاری بکنیم، آبرویمان میرود.
کد خبر: ۳۹۳۶۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۱
ضرر صنایع از تحریم؛
صنعت در ایران گرفتار است؛ از سویی به دلیل وضعیت و شاخصهای اقتصادی و تحریمهای ظالمانه و از سوی دیگر به دلیل نبود برنامه و استراتژی توسعه؛ شاید بزرگترین ضربه را صنعت کشور از همین منظر میخورد.استراتژی توسعه صنعتی به مجموعهای از جهتگیریهای بلندمدت گفته میشود که از یکسو، چارچوب و نحوه ارتباط بخش صنعت کشور با اقتصادجهانی را تعریف میکند و از سوی دیگر بهطور غیرمستقیم بر تخصیص منابع بین صنایع و یا گروههای صاحبنفوذ جامعه اثر میگذارد. به این ترتیب استراتژی توسعه صنعتی به مثابه نقشه راهی است که سیاست صنعتی کشور را تعیین میکند. در واقع، سیاست مذکور در بردارنده همه سیاستهای صنعتی، تجاری، ارزی، پولی و مالی است که همگی در یک راستا و به صورت هماهنگ در جهت تحقق استراتژی توسعه صنعتی تنظیم میشوند.در چنین شرایطی، هنوز احکام مهمیکه لازمه تدوین استراتژی توسعه صنعتی است روی زمین مانده است. بهنظر میرسد در سایه همین ابهام و بی عملی است که صنایع در ایران، قربانی کمبودها میشوند و در شرایطی که حرکت چرخهای صنعت میتواندمتضمن فعالیت اقتصادی مولد باشد، قطع برق صنایع بهدلیل فعالیت ماینرها و استخراج رمز ارزها، ارجح شناخته شده و این حرکت بیبرنامه تداوم مییابد. از اینرو انتظار میرود دولت سیزدهم نسبت به مشخص کردن جایگاه صنعت در اقتصاد ایران هرچه سریعتر اقدام کرده و با تدوین برنامهای دقیق نسبت به اولویتبندی صنایع اقدام کند تا نقشه راه برای سالهای پیشرو روشن باشد. در این شرایط سایر بخشها از جمله سیاستگذاران حوزه انرژی با دریافت دقیق مسیر حرکت، خود را با وضعیت ترسیم شده تطبیق داده و لازم است فضا را برای رشد بخش مولد اقتصاد مهیا کنند. مهمترین دستاورد این اقدام مهار تورم افسارگسیخته، ایجاد اشتغال پایدار و همچنین بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی در جامعه خواهد بود.
کد خبر: ۳۹۲۰۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۱
مصطفی معین:
وزیر علوم در دولت های سازندگی و اصلاحات گفت: بالاترین خسارت به ساحت انسانی و عرصههای علمی، فرهنگی و اخلاقی کشور افول ارزشها و اخلاقیات اجتماعی است. سیل مهاجرتی که در کشور شاهد هستیم اعم از به خارج رفتن پزشکان متخصص، مدیران، سرمایهگذاران و استارتآپها بسیار بالا است.
کد خبر: ۳۹۱۶۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۶
۱۲ مهر، ۶۱ سال درگذشت محسن شمشیری؛
محمدحسن شمشیری یکی از نیکوران بنام و اسوه سخاوتمندان عصر خودش بود. فرزندی نداشت و تمام ثروتی که با استکان شویی و ظرفشویی تهیه کرده بود را صرف آزادی و سربلندی ایران و رفع حوائج مردم گرفتار کشور کرد. برای آزادی بسیاری از زندانیان سیاسی وقت، وثیقه ملکی فراهم کرد، هزینه تحصیل تعدادی از دانشجویان بی بضاعت را تامین کرد و در مجموع یک سوم دارایی اش را وقف امور خیریه کرد. تحريم فروش نفت ایران، دولت مصدق را در تنگنای مالی قرار داد و برای تامین هزینه های اداره مملکت، مجبور به فروش اوراق قرضه کرد، شمشیری در اقدامی جوانمردانه و وطن خواهانه ۳۰۰ هزار تومان از اوراق قرضه دولت را یکجا خرید و یک میلیون تومان هم در اختیار «بانک بیمه» قرار داد تا به افراد نیازمند و تحت فشار وام اعطا کند. در سالهای بعد از کوتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، این پیر مرد وطن دوست و نیک کردار ایرانی، به خاطر حمایت از مصدق، زیر فشارهای شدید سیاسی و امنیتی قرار گرفت. او مدتی به جزیره خارک تبعید شد. در همان حال ناامید نشد؛ شروع به سوادآموزی کرد و برای مردم خارک کارآفرینی کرد و درسال ۱۳۴۰ درگذاشت. 12 مهرماه سالگرد 61 سال درگذشت این بزرگ مرد می باشد.
کد خبر: ۳۸۳۸۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۷/۱۳
اثرات فقه بر قانون؛
قانون گرایی و توسعه دو وظیفه اصلی حاکمیتها است که ارتقا کشورها را سبب میشود. در جوامع دینی نظیر جوامع اسلامی (با تاکید بر جمهوری اسلامی ایران)، قوانین ریشه در دین داشته و برگرفته از فقه هستند، چنانچه برداشت جامع شرایط و پویایی از فقه اسلامی وجود نداشته باشد و اکتفا به فقه سنتی صورت پذیرد. مسلما قوانین هم کارآمدی خود را از دست خواهند داد. کتاب قانون شرع و جامعه ایرانی، با نگاهی گذرا به برخی از ابعاد شرعی قوانین و عرفهای موجود در دوره قاجار از دیدگاه یک صاحب نظر خارجی (نوبر آکی کندو)، نگاه میکند. این کتاب توسط علی محمد آزاده، ترجمه شده است.
کد خبر: ۳۸۰۹۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۱۹
محمد علی عسگری؛
روشنفکران دینی پیش از انقلاب مرتکب یک اشتباه ناخواسته و بزرگ شدند که اگر از آن درسهای کافی گرفته نشود میتواند به شکلی دیگر دوباره تکرار گردد. هنوز فراموش نکرده ایم که در دهههای چهل و پنجاه با رونق گرفتن و گسترش فعالیت گروههای مارکسیستی برخی از روشنفکران مسلمان نیز بر آن شدند تا به اسلام لباسی نو پوشانده و هم تراز با گفتمان مسلط آن روزگار از آن دفاع کنند. درهمین پیوند بودکه یک باره سخن از ایده ئولوژی اسلامی، تشکیلات و سازماندهی حزبی، جامعه بی طبقه توحیدی، حاکمیت جبری و تاریخی طبقه مستعضف، دیالکتیک توحیدی، رهبری امت و تعمیم امامت، اقتصاد توحیدی و بانکداری اسلامی و ... سخن به میان آمد.
کد خبر: ۳۶۹۷۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۱۷
عضو هیأت هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی؛
نشست مجازی «شکاف میان ذهن و زبان عالمان و فعالان سیاسی و مسائل ایران» توسط انجمن ایران شناسی و تاریخ دانشگاه میبد برگزار شد.
کد خبر: ۳۶۳۴۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۳
فقه پژوهی و نواندیشی دینی؛
سروش دباغ: اثر پیش رو، متضمنِ جستارهایی است که طیِ نه سال گذشته، درباره نسبت میان اخلاق و احکام فقهی اجتماعی نگاشته و در ترازوی اخلاق توزین کردهام.
کد خبر: ۳۶۲۹۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۲۸
تمدن اسلامی
ما در بخش «تاریخ در ترازو» هم به معرفت تاریخ به معنای عام نظر داریم و هم به تاریخ به مثابه یک رشته (discipline) دانشگاهی در جهان و به طور خاص در ایران توجه داریم. شما یکی از استادان و متفکرانی هستید که درباره رشته خودتان یعنی فلسفه و معرفت در ایران کنونی و در تاریخ گذشته در جهان اسلام، نگاه انتقادی یا به تعبیر رایج امروز، نگاه آسیب شناختی (pathologist) داشتهاید و از بحران در فلسفه سخن گفتهاید و از مقام فلسفه در تمدن اسلامی پرسش کردهاید و در ربط با زوال و انحطاط تمدن مسلمانان از نقش زوال فلسفه سخن گفتهاید و اشاره کردهاید که در تمدن ایرانی-اسلامی به جای این که فیلسوفان متفکران قوم باشند، گروههای دیگری سررشته دار اندیشه شدهاند. اکنون خدمت شما رسیدیم تا ملاحظات خودتان را اولا راجع به معرفت تاریخ و ثانیا درباره رشته تاریخ به طور خاص در ایران، بفرمایید. نکته مهم دیگر این که خیلی از مسائلی را که اهل تاریخ با آنها درگیرند، فلاسفه مطرح کردهاند. یعنی فلاسفه هستند که خیلی از پرسشهای معرفت شناختی را پیش روی اهل علم گذاشتهاند و معمولا خود اهل تاریخ کمتر از نظر روش شناختی و معرفت شناختی به این مباحث پرداختهاند. قدیمترین پرسشی که راجع به تاریخ داریم، مربوط به فیلسوف بزرگ یونانی ارسطو در کتاب «فن شعر» است. از آن زمان تاکنون، همواره کفه ترازوی مباحث فلسفی و معرفتی راجع به تاریخ به نفع فلاسفه سنگینی میکند و خود اهل تاریخ بیشتر در این مسائل از فلاسفه پیروی کردهاند یا به آنها بیاعتنایی کرده اند یا حتی صورت مساله را حذف کردهاند و گفتهاند که این مباحث به ما مربوط نیست. اگر ممکن است در مورد این مباحث نیز نظر خود را بفرمایید.
کد خبر: ۳۶۰۲۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۳۱
مقاله نظام بهرامی کمیل؛
خودبنیادی یا خودمختاری Autonomy به معنای توانایی برای تصمیمگیری و هدایت خود است. خودبنیادی را باید به صورت طیفی دید که سر دیگر آن دگربنیادی Heteronomy است. فرد، جامعه یا سیستمی خودبنیادتر است که خودش به آنچه فکر یا عمل میکند باور داشته باشد و در برابر تلاطمهای بیرونی با ثباتتر باشد.
کد خبر: ۳۵۹۶۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۲۶
نقدی بر جامعه اسلامی ایران؛
یکی از مهمترین مسائل فکری دورهی معاصر ما، جست و جوی علل و ریشههای عقب ماندن جوامع اسلامی به طور اعم و جامعهی ایران به طور اخص از قافلهی تمدن جدید با منشأ اروپای غربی و تلاش برای یافتن جواب پرسشهای کلانی مانند موارد ذیل است؛ چرا تمدن جدید عصر حاضر صرفاً در جغرافیای اروپای غربی سر برآورد؟ چرا سرزمینهای دیگر از جمله ممالک اسلامی نتوانستند بستر و شرایط لازم برای سر بر آوردن چنین پدیدهای را فراهم کنند؟ چرا سرزمینهای اسلامی در عین این ناتوانی، حتی در برابر این تمدن جدید مقاومت نشان داده و به راحتی حاضر به جذب آن نبوده و نیستند؟
کد خبر: ۳۵۶۵۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۰۴
ناصر فکوهی:
ناصر فکوهی در تحلیل تقابل مدرنیته و سنت در یافتن مسیر توسعه میگوید: "مشکل ما نه سنت است و نه مدرنیته. مشکل ما سوءاستفادهای است که قدرتهای جهانی از این مفاهیم میکنند و با کمک بلاهت مردم جهان سوم و فساد حاکمانشان میتوانند آنها را دهها و بلکه صدها سال در اندیشههای پوچی مثل استبداد ریشهای و ذاتی در فرهنگ آنها و ناگزیر بودن فقر و بیچارگی و بلاخیز بودن طبیعی کشورهایشان نگه دارند. "
کد خبر: ۳۵۳۲۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۱
نوشته آبراهامیان:
کتاب ایران بین دو انقلاب نوشته یرواند آبراهامیان را میتوان از جمله کتابهای پایهای برای درک چرایی تغییرات یکصد و پنجاه سال اخیر کشور در حوزههای فرهنگی- اجتماعی ، مدیریتی - سیاسی، اقتصادی و مواردی همانند، محسوب نمود. خلاصه کتاب برای بهرهبرداری اولیه تقدیم حضور شده است.
کد خبر: ۳۵۳۰۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۰۹
با الگوی آلمان؛
در مطلب زیر به چگونگی دگرگونی اقتصاد آلمان به یک اقتصاد پیشرفته می پردازد و عوامل و افرادی که سبب معجزه اقتصادی آلمان شدند. و در آخر بیان می کند که اگر مردم ایران همچنان دولتی بخواهند که از مهد تا لحد آنها را تامین کند باید قید آزادی و استقلال اقتصادی (و فکری) خود، و ایضا آبادی ایران را بزنند. راه را میشود در یک جمله خلاصه کرد: بازارهای آزاد و حکومت قانون.
کد خبر: ۳۴۶۰۵۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۹
اندیشههای لنینیستی؛
میراث بزرگ لنین، لنینیسم بود که به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی، بعد از مرگ او ظهور کرد. هرچند به گواه مفسران و محققان آنچه بعدها در قالب لنینیسم یا مارکسیسم لنینیسم توسط واضع آثار لنین یعنی استالین ارائه شد، در مقایسه با اندیشههای لنین دستخوش افزودهها و دستکاریهای گوناگون بود، ولی با این حال لنینیسم بر جهان بعد خود تاثیر بسیاری گذاشت. برانگیزاننده شور انقلابی بود و انقلابهایی به تاسی از آن به ویژه در کشورهای عقبماندهتر به پیروزی رسیدند. از جمله انقلاب کوبا که البته رهبرانش پس از پیروزی بر اجرای لنینیسم همت گماشتند.
کد خبر: ۳۴۰۲۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۰
پدیدهای بیتکرار؛
یک شاخه در سیاهی جنگ؛ گزارش و یا شهادتی است بر اصالت این راه و راستی و درستیِ کوشندگان آن. علی میرزایی که در سال ۱۳۵۰ به کانون پیوست و تا ۱۳۵۹ در آنجا دوام آورد، سالها مدیریت عالی کتابخانههای کانون را در تهران و سپس سراسر ایران بر عهده داشت.
کد خبر: ۳۳۷۱۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۲۲
نقد؛
از جمله رسالتهایی که روشنفکران ایرانی برای خود تعریف کردهاند کمک به مردمان جاهلی است که باورهای غلط و خرافی دارند. ازاینرو، روشنفکران ایرانی اغلب در نقش منجی ظاهر شده و سعی کردهاند برای اکثریت نادان جامعه همچون چوپان باشند.
کد خبر: ۳۳۲۹۰۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۳
در ایران
در ایران سخنگفتن از ارنست کاسیرر بدون نامبردن از استاد یدالله موقن دشوار است. وی با ترجمۀ برخی آثار مهم کاسیرر به فارسی و نیز نگارش کتابی دربارۀ او، نشان داد که مدرنیته و ارزشهای روشنگری- دموکراسی، حقوق بشر، آزادی، تکثرگرایی و غیره- تنها راه مقابله با دیکتاتوری است. کاسیرر این امکان روشنگری برای مقابله با دیکتاتوری را پیش از شروعِ جنگِ جهانیِ دوم گوشزد کرده بود، که غرقشدنِ روشنفکرانِ آلمانی در انواعِ ایدئولوژیهای چپ و راست و نسبتدادنِ تمامِ ضعفها و بدیهای جامعۀ مدرن به نظامِ سرمایهداری و، بدتر از آن، به مدرنیته سبب شد که چشم روشنفکران خیلی دیر بر این امکانِ بازدارنده گشوده شود.
کد خبر: ۳۲۸۳۷۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۱/۲۹
معلم خشونت!
حامد زارع در گزارشی با عنوان «چه کسی ایدئولوگ انقلاب ۱۳۵۷ بود؛ سروش یا داوری؟» نوشت: بیست سال پیش اکبر گنجی برای خشنودی عبدالکریم سروش و تقرب بیشتر به آستان استاد، در مقالهای بیسر و ته، رضا داوری اردکانی را معلم خشونت نامید.
کد خبر: ۳۲۷۰۳۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۱/۲۲